Prof. Dr. Behçet Açıkmeşe

Bugün size Türkiye’de adı pek duyulmayan ama dünyaya büyük katkılar sağlayan ve kesinlikle adını ülkece öğrenmemiz gereken NASA’da görevli değerli yazılımcımız, mühendisimiz Prof. Dr. Behçet Açıkmeşe’yi tanıtacağım.

Prof. Dr. Behçet Açıkmeşe, Rize’nin Ardeşen ilçesinde dünyaya geldi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü’nden mezun olduktan sonra 1994 yılında ABD’ye gitti. Master ve doktorasını Purdue Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği, Uzay ve Uçak Mühendisliği Bölümü’nde tamamladı.

2003’ten 2012’ye kadar NASA Jet Tahrik Laboratuvarı’ndaki (JPL) Rehberlik ve Kontrol (G&C) Analiz grubunun bir teknoloji uzmanı ve kıdemli üyesiydi. Bunun yanı sıra JPL’ye katılmadan önce Purdue Üniversitesi’nde Havacılık ve Uzay Mühendisliği’nde Yardımcı Doçent olarak görev yaptı. Bilim Adamı Açıkmeşe, NASA’nın ‘Mars Scince Laboratory’ projesi kapsamında, 5 Ağustos 2012 tarihinde Mars’a indirilen ‘Curiosity’ isimli insansız bilgi toplama aracının güdüm ve kontrol sisteminde de görev aldı. Projede G&C algoritmalarını geliştirdi ve sundu. Ayrıca Reaksiyon Kontrol Sistemi (RCS) geliştirdi. Bu projesiyle Türkiye’de de adı duyulmuştu.

Açıkmeşe, NASA tarafından 2014 yılında ‘Soil Moisture Passive Active Mission Projesi’ kapsamında uzaya gönderilen aracın reaksiyon kontrol sistemini tasarladı.

Yakın zamanda tekrardan adını duymamızı sağlayan Space X’in projesi olan Falcon roketlerinin Dünya’ya dik bir biçimde ulaşabilmesi için gerekli algoritmaların tasarımında görev alan kişi Behçet Açıkmeşe’den başkası değildir.

Peki Falcon roketlerinin dik inmeyi başarmasındaki geçmiş çalışmalar nelerdir, neden böyle bir şey istendi ve nasıl oldu?

Her şey daha 9 yıl önce yayımlanan şu bilimsel makaleyle( https://pdfs.semanticscholar.org/57e7/77afe2a6efbf9e7728ed565c0271581b4800.pdf ) başladı. Mars’a gönderilen “Curiosity – Merak” adlı rover’ın tam istenilen noktaya inişini sağlamak için yapılmıştı bu çalışma. Makaleye imza atan üç kişiden biri olan Doç. Dr. Behçet Açıkmeşe bu hassas inişi gerçekleştiren yazılımın algoritmalarından birini yazan kişiydi. Onun çalışma arkadaşı bu makalenin diğer yazarı Lars Blackmore, Elon Musk tarafından Space X’e transfer edildi ve roketlerin dikey inişini sağlamak üzere görevlendirildi.

NASA’nın Mars’a gönderdiği araçlar 20 km çapındaki bir dairenin herhangi bir yerine iniş yapabilecek hassasiyetteydi. Space X bu iniş yarı çapını 20 metreye kadar küçültmeyi başardı. Bir başka deyişle 9 yıl gibi kısa bir süre içinde iniş hassasiyeti 1000 kat artırılabildi.

İlk başarılı dikey iniş daha üç buçuk yıl önce gerçekleşebildi. 9 yıllık bu öğrenme sürecinin son iki yılında 2017’den itibaren başarılı inişlerin sayısı başarısızları geçmeye başladı ve 2018’deki canlı yayında izlediğimiz üç roketten sadece ikisi başarıyla inebilmişti. %67’lik bu başarı oranının %100’e çıkarıldığına da 2019 yılında şahit olduk.

Bunu biz de Açıkmeşe’nin TRT ropörtajı vasıtasıyla önceden tahmin edebiliyorduk. 2012 yılında TRT ile yaptığı ropörtajda Açıkmeşe, NASA ile sonraki amaçlarının daha dar bir alana iniş yapmak ve kontrol hassasiyeti sağlamak olduğunu ve bunun üzerinde çalışacaklarını söylemişti. Bu gelişmelere bakıldığında Açıkmeşe’nin bu amacına ulaştığı görülüyor ve son olarak bir dilek ile bitirelim. Türkiye’de de Doç. Dr. Behçet Açıkmeşe’nin, ünlü mühendisimizin daha çok ilgi görüp, örnek alınması umudu ile…

JBL’de yaptığı diğer projelerinden bazılarını şu şekilde sayabiliriz:

Formasyon uçan uzay aracı ve dağıtılmış ağ bağlantılı sistemler, asteroitler ve kuyruklu yıldızlar etrafındaki yakınlık işlemleri ve gezegensel iniş için rehberlik, kontrol ve tahmin algoritmaları, ayrıca dışbükey optimizasyonun gerçek zamanlı çözümü için iç nokta yöntemleri algoritmalarını geliştirdi. Açıkmeşe’nin araştırması, hesaplanabilir şekilde izlenebilir dışbükey optimizasyon yöntemleri ile genel bir dışbükey olmayan optimal kontrol problemi sınıfının çözümünü sağlayan “kayıpsız konveksifikasyon” olarak bilinen temel bir sonuç geliştirdi. Bu teorik içgörü G & C teknolojisinde artık gezegensel nokta inişini mümkün kılan bir adım attı. NASA, Mars ve diğer gezegenlere gelecek nesil görevler için olgunlaştırılması için bu teknolojinin tanıtımına yatırım yapılıyor (iniş hassasiyetinin daha düşük yarıçapa indirgenmesi planlanıyor).

Kaynakça