Merhaba arkadaşlar, size bugün çok ilginç bulduğum bir konudan bahsedeceğim; Strange Matter! Kendisi evrenimizdeki en bulaşıcı ve kurtulması zor şey. Bence siz de kahvenizi alın ve konuya tamamen odaklanın, çünkü sizi uzayda karşı konulmaz bir geziye çıkarmak gibi bir planım var. Yavaşça başlayacak olursak, nötron yıldızı desem aklınıza ne gelir? Kara delikleri hesaba katmazsak, evrende gözlemlediğimiz en yoğun şeydir. Bu yoğunluğun garip bir nedeni var, oraya geleceğiz ama önce nasıl oluştuklarına bir bakalım.
Yıldızlarımız evrende kendi oluşturdukları aşırı enerji ile patlarlar. Biz bunlara nova diyoruz, gayet tabii bir süpernova patlaması sonucunda saçılan yıldız, kendi kütle çekimine yenik düşüp, içine çökmeye başlar. Bu kütle çekimi öyle güçlüdür ki, atomları bile sıkıştırmaya devam eder. Öyle bir sıkıştırmadan bahsediyoruz ki, elektronların, çekirdeğe olan uzaklıklarını azaltır ve hatta elektronun çekirdeğe saplanmasına neden olur. Bu da protonu ve elektronu birleştirip, nötrona dönüştürür. Yaşadığımız evren böyle, eğer bir zıttın varsa bu evrende, varsın demektir. Şayet ki, zıttın olan şey seni bulursa, nötr olursun, yani etkisiz. Bütün atom artık nötronlardan oluşmaktadır. Eğer kütle çekimi hala devam ediyorsa ve yıldızımız buna yenik düşerse, bir kara deliğe dönüşür. Kendi kütle çekimini yenebilirse, hayatta kalabilir ve bir nötron yıldızına dönüşür. (Kütle-Hacim bakımından ise şöyle bir fiziksel canlandırma yapılabilir; ağırlığı Güneş kadar olan ama ancak bir şehir boyutunda olan bir madde.)
Nötron yıldızı şu an cebimizde. Peki ya gerçekten heyecan verici konuya geçmek için her şeyi biliyor muyuz? Tabi ki de hayır. Biraz da atom altı parçacıkları bilmemiz gerekiyor, çünkü uzayda yolculuk yapmak, çıkınınıza parçacık fiziğini de eklemeyi gerektirir. Şimdi gelelim Quark’lara. Quark dediğimiz atom altı parçacıkları, yalnız gezmeyi sevmeyen ve sürekli bir diğer Quark’la bağlantı kuran parçacıklardır. Yani doğada yalnız bulunmazlar. İnanılmaz basıncın olduğu bir ortamda, quarklarımız bile farklı davranabiliyor. Nötron yıldızlarının içinde quarklar bağ yapmamış yani tek halde bulunuyorlar. Ve quarklarımız inci gibi dizilip, tek ve devasa bir atom oluşturuyorlar. Bu atom ise, bizim nötron yıldızımızın kendisi. Yani nötron yıldızı, garip quarklardan oluşan devasa bir atom, bu yüzden parçacıklar arası boşluğu çok az olabiliyor.
Atom Altı Parçacıklar
Peki artık konumuza geçebilir miyiz?
Nötron yıldızımızın içindeki o quarklardan birkaçı “strange quark” a döner. Moleküler yapısı garipleşir ve daha ağır bir madde olur. Bu şu ana kadar gözlemlenmiş, en ideal haldir. Mükemmel derecede yoğun, kararlı ve başka bir maddeyle etkilenemez olur. Bu hal, dokunduğu her quarkı etkiler ve nötron yıldızı tamamen strange quarkla dolar. Bunu ne kadar hızlı yapabildiği konusunda fikir sahibi değiliz. Bu madde, o kadar bulaşıcı bir maddedir ki, evrendeki hiçbir şeyle değiştirilemez, neye dokunursa dokunsun, o maddeyi etkiler ve bir strange quark yapar. Ama insanlığın bunun için de düşündüğü bir çözümü var, bu maddeyi kara deliğin içine sürüklemek. Tek çözüm yöntemi de muhtemelen bu.
Peki bunu biraz günlük hayatımıza yöneltelim. Bizden çok uzaklarda, iki tane nötron yıldızı çarpıştı ve içindeki strange quarklar (strangelet) nötron yıldızlarından evrenimize saçıldı. Böyle bir durumda bir tane strangelet’in (boyutu atomik de olabilir, bir gökdelen kadar da olabilir ama unutmayalım o tek bir atom) güneşimize ya da dünyamıza isabet ettiğini düşünelim. İşte bu garip bir son olmaz mıydı?
Kaynakça
Ben Kamil Canberk ATİK, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Havacılık ve Uzay Mühendisliği bölümünden mezunum. Kendi alanım yanı sıra, teorik fizik, astronomi gibi konularda teorik ve pratik bilgileri, sizlere yalın ve akıcı bir dille aktarmayı planlıyorum. Yazılarımı okurken, bir sohbet havası hissedeceksiniz ve durmayın sohbete katılın.